Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) łac. spondylitis ankylopoetica inaczej nazywane chorobą Bechterewa to  przewlekła, postępująca choroba tkanki łącznej, o podłożu autoimmunologicznym. Choroba ta zaliczana jest do grupy seronegatywnych spondyloartropatii. ZZSK to przewlekły, postępujący i bolesny proces zapalny prowadzący do stopniowego usztywniania zajętych chorobowo struktur. Schorzenie to w swoim przebiegu charakteryzuje się okresami zaostrzeń (tzw. rzutów) i remisji. Początek choroby jest zazwyczaj trudny do zdiagnozowania, poszczególne objawy narastają stopniowo i często mają niespecyficzny charakter.

Przebieg procesu chorobowego może różnić się u poszczególnych pacjentów co dodatkowo utrudnia postawienie prawidłowej diagnozy i rozpoczęcie celowanego leczenia. ZZSK w swoim przebiegu obejmuje stawy krzyżowo-biodrowe, drobne stawy kręgosłupa, pierścienie włókniste oraz więzadła kręgosłupa a wraz z rozwojem choroby zajęciu ulegają również inne stawy. W wyniku toczącego się procesu zapalnego w strukturach tych dochodzi do odkładania się soli wapnia, kostnienia a w konsekwencji do stopniowego usztywnienia kręgosłupa i zajętych chorobowo stawów. W wyniku patologicznych zmian w ZZSK kręgosłup przybiera wygląd tzw. kija bambusowego, a w trzonach kręgów dochodzi do zaniku kostnego. W przebiegu ZZSK oprócz patologicznego zajęcia stawów może także dojść do uszkodzenia narządów wewnętrznych tj. płuc, serca, nerek oraz zaniku mięśni.

Etiologia

Etiologia choroby nie została do końca poznana. Wskazuje się jednak hipotezę, że aby doszło do rozwoju ZZSK konieczne jest nałożenie się czynników o charakterze genetycznym, immunologicznych oraz środowiskowym. Schorzenie to występuje 2-3 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet, również przebieg choroby ma cięższą postać u mężczyzn. Początek ZZSK najczęściej przypada na koniec okresu dojrzewania lub też pojawia się u młodych dorosłych (przed 35. rokiem życia), ale może wystąpić także u dzieci i seniorów. U około 80% chorych na ZZSK pierwsze symptomy choroby pojawiają się przed 30. rokiem życia. Szacuje się, że w Europie Środkowej na to schorzenie cierpi około 0,3-0,5% populacji, w Polsce natomiast odsetek zapadalności na ZZSK wynosi się około 0,05-0,23%.

Pierwsze objawy

Jako pierwszy objaw ZZSK pojawia się ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej, promieniujący do pachwin, pośladków i stawów kolanowych (80% chorych). Ból ten ma charakter tępy, jest trudny do zlokalizowania, jednostronny, przerywany natomiast po jakimś czasie przechodzi w ból stały.

W wczesnej fazie ZZSK występuje stan podgorączkowy, brak apetytu, utrata masy ciała, uczucie ogólnego osłabienia organizmu. Wraz z rozwojem choroby w organizmie dochodzi do zniesienia fizjologicznej lordozy w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, w późniejszym stadium choroby procesy zapalne zajmują coraz to wyższe odcinki kręgosłupa. Pojawiające się zmiany w odcinku piersiowym kręgosłupa i w stawach żebrowo-kręgowych ograniczają (pośrednio także poprzez pojawiający się ból) rozszerzalność klatki piersiowej, powodują zanik mięśni przykręgosłupowych – kształtują się tzw. „plecy wyprasowane”. W odcinku szyjnym kręgosłupa dochodzi do ograniczenia ruchomości, a w późniejszym przebiegu choroby całkowitego jej zniesienia. W ZZSK pojawia się opasujący ból odcinka szyjnego i klatki piersiowej. W przebiegu schorzenia może także dojść do chorobowego zajęcia stawów obwodowych, tak więc może pojawić się ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości w stawach biodrowych, kolanowych, skokowych, brakowych, skroniowo-żuchwowych czy też stawów rąk i stóp.

Ból

Ból pojawiający się w ZZSK charakteryzuje się tym, że nie zmniejsza się podczas spoczynku, to ruch i aktywność fizyczna powodują osłabienie nasilenia bólu. Dolegliwości bólowe nasilają się w nocy, rano natomiast dodatkowo występuje uczucie sztywności co potęguje uczucie dyskomfortu chorego. Zesztywniającemu zapaleniu stawów kręgosłupa często współtowarzyszy permanentne zmęczenie i osłabienie, które jest skutkiem przewlekle toczącego się  procesu zapalnego w organizmie oraz pojawiających się w chorobie problemów ze snem.

Charakterystyczna postawa ciała

Wraz z rozwojem choroby wizualnym objawem wszystkich procesów zapalnych toczących się w przebiegu schorzenia jest charakterystyczna przy ZZSK postawa ciała tzw. sylwetka narciarza, którą to chorzy przyjmują dla zachowania równowagi. Pozycja ta charakteryzuje się ustawieniem lekko pochylonym do przodu ze wzrokiem skierowanym w dół, rozległą kifozą, zniesieniem lordozy, wysuniętymi do przodu barkami i spłaszczoną klatką piersiową. Często u chorego współwystępują zniekształcenia i przykurcze stawów obwodowych (szczególnie stawów biodrowych i kolanowych) co dodatkowo utrudnia przemieszczanie się.

Rehabilitacja

ZZSK jest chorobą przewlekłą i nieuleczalną, w swoim przebiegu fluktuuje przybierając postać zaostrzeń i remisji. W przypadku zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa celowane leczenie farmakologiczne powinno być obowiązkowo wsparte przez kompleksowe postępowanie fizjoterapeutyczne.

Rehabilitacja odgrywa bardzo ważną rolę w łagodzeniu objawów choroby, a tym samym poprawie jakości życia chorych, którzy latami zmagają się ze skutkami swojej choroby. Odpowiednio dobrane i zaprojektowane ćwiczenia pomogą zmniejszyć podstawowe i najbardziej uciążliwe objawy choroby czyli pojawiający się ból, sztywność oraz ograniczenia funkcjonalne. Program rehabilitacyjny powinien być jak najbardziej spersonalizowany uwzględniając istotne zmienne tj. wiek, ogólny stan zdrowia pacjenta, czas trwania choroby czy też stopień zaawansowania zmian czynnościowych w organizmie.

Istotnym elementem planu rehabilitacji osób z ZZSK jest balneoterapia, ponieważ schorzenie to jest szczególnie podatne na leczenie uzdrowiskowe. Połączenie zabiegów balneologicznych tj. zabiegi borowinowe (kąpiele, okłady), kąpiele siarczkowe z szeroko pojętą kinezyterapią jest niezmiernie efektywne. Skutkuje ono silnym działaniem przeciwzapalnym, przeciwbólowym, rozluźniającym napięte mięśnie oraz uelastyczniającym ścięgna i więzadła. Kinezyterapia ma na celu opóźnić proces zesztywnienia, wspomóc w utrzymaniu jak najdłużej to tylko możliwe czynności samoobsługowych i lokomocji oraz zapobiec pojawiającym się przykurczom i deformacjom. Ważne znaczenie w terapii osób z ZZSK mają również zabiegi łagodzące objawy choroby z zakresu: elektroterapii, termoterapii, fototerapii, hydroterapii, laseroterapii czy też masażu. Należy pamiętać, że podejmowane działania rehabilitacyjne pozytywnie wpływają na funkcjonowanie w wymiarze fizycznym ale również mają niebagatelny wpływ na samopoczucie psychiczne osoby zmagającej się (często latami) z uciążliwymi objawami ZZSK.

Centrum Rehabilitacji Swoszowice

Centrum Rehabilitacji Swoszowice jest profesjonalną placówką, która od lat leczy schorzenia układu ruchu a w tym także zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Dysponujemy bogatą bazą zabiegową, różnorodność zabiegów jakie oferujemy pozwala na wdrożenie intensywnej kuracji, która szybko przynosi zamierzone rezultaty. Centrum Rehabilitacji Swoszowice wyróżnia się doświadczoną i wysoko wykwalifikowaną kadrą lekarską i fizjoterapeutyczną. W naszym zespole terapeutycznym ściśle współpracują ze sobą lekarz reumatolog, ortopeda, balneolog oraz terapeuci metod specjalnych. Na bazie skrupulatnie budowanego przez lata doświadczenia mamy pełną świadomość, że tylko kompleksowe i spersonalizowane podejście do pacjenta i jego schorzenia może przynieść zadowalające efekty terapeutyczne. W myśl tej zasady stworzyliśmy ofertę Rehabilitacji Indywidualnej, która łączy w sobie indywidualność, personalizację oraz kompleksowość działania.

Źródło zdjęcia: Image by KamranAydinov on Freepik.com