Osteoporoza jest chorobą polegającą na postępującym ubytku masy kostnej. Nazywana jest  „cichym złodziejem kości”, ponieważ przebiega skrycie i w początkowej fazie polega na bezobjawowym wypłukiwaniu wapnia i innych minerałów z układu kostnego. Z postępem choroby kości stają się słabsze, kruche, łamliwe, zmienia się ich mikroarchitektonika oraz tracą właściwości odbudowy. W efekcie tego procesu, do złamań może dojść nawet w wyniku banalnego urazu, typu potknięcie o próg lub róg dywanu, podparcie, kaszel lub nawet samoistnie.

Kto jest najbardziej narażony na zachorowanie? Jakie są objawy? Czy każde złamanie to symptom osteoporozy? Jak można powstrzymać “cichego złodzieja kości”? Zachęcamy do przeczytania artykułu poniżej.

Czynniki ryzyka – sprawdź, czy jesteś zagrożony

Wiele czynników ma znaczenie w powstawaniu i rozwoju osteoporozy:

1. Płeć

Zdecydowanie częściej zapadają na nią kobiety niż mężczyźni, a ma to związek głównie z gospodarką hormonalną. Zwłaszcza w okresie menopauzy, czyli wygaszania czynności jajników, niedobór wytwarzanych przez nie hormonów – estrogenu i progesteronu powoduje zwiększenie resorpcji (niszczenia) kości. Wbrew powszechnym przekonaniom, choroba ta nie dotyczy tylko i wyłącznie kobiet – 1 na 10 osób chorujących na osteoporozę to mężczyzna.

Wiek

Ryzyko wystąpienia osteoporozy wzrasta już powyżej 45 roku życia.

Dieta

Bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na zachorowalność na osteoporozę jest dieta uboga w wapń, który jest podstawowym budulcem naszych kości.

Niedobór witaminy D

Zmniejszenie ekspozycji na światło słoneczne oraz dieta uboga w witaminę D3 może spowodować jej niedobory. Witamina ta jest bardzo istotna w profilaktyce osteoporozy, ponieważ wspomaga wchłanianie i odpowiednie wykorzystanie wapnia w układzie szkieletowym.

Postura ciała

Bardziej zagrożone wystąpieniem osteoporozy są osoby szczupłe, o drobnej budowie ciała. Ma to związek z małym obciążeniem kości ciężarem ciała u tych osób, a nieobciążone kości ulegają szybciej procesom resorpcyjnym.

Brak aktywności fizycznej

Siedzący tryb życia i brak ruchu, sprawiają, że nieużywane kości szybciej tracą swoją gęstość. Osoby przewlekle chore, które muszą pozostawać w łóżku, po pół roku tracą 25-45% masy kostnej. To dowód na to, że obciążenie jest głównym i najważniejszym czynnikiem kościotwórczym.

Leki

Niektóre sterydy, środki moczopędne i inne mogą negatywnie wpływać na gęstość naszych kości.

Choroby

Sprzyjające osteoporozie są choroby prowadzące do utraty masy kostnej: nadczynność tarczycy, przytarczyc, nadnerczy, cukrzyca, alkoholizm, a także choroby nowotworowe dotyczące układu kostnego lub przerzuty do układu kostnego.

Używki

Osoby palące papierosy i pijące kawę w dużych ilościach są bardziej narażone na zachorowanie na osteoporozę.

Inne

Zmiany cywilizacyjne, czynniki genetyczne, zanieczyszczenie środowiska.

Objawy – co powinno zaniepokoić?

W początkowej fazie osteoporoza jest chorobą bezobjawową. Na przestrzeni lat można zaobserwować spadek wysokości ciała. W zaawansowanej postaci daje dolegliwości bólowe kości długich przy obciążaniu oraz pojawienie się garbu starczego na skutek powstania nadmiernej kifozy piersiowej. Jednakże najbardziej dramatycznym objawem osteoporozy są złamania, do których może dojść nawet przy banalnych urazach. Do miejsc najbardziej podatnych na złamania należą szyjka kości udowej, szyjka kości ramiennej, kręgi oraz nasada dalsza kości promieniowej.

Jak wyprzedzić cichego złodzieja kości?

W początkowej fazie osteoporoza jest chorobą bezobjawową. Na przestrzeni lat można zaobserwować spadek wysokości ciała. W zaawansowanej postaci daje dolegliwości bólowe kości długich przy obciążaniu oraz pojawienie się garbu starczego na skutek powstania nadmiernej kifozy piersiowej. Jednakże najbardziej dramatycznym objawem osteoporozy są złamania, do których może dojść nawet przy banalnych urazach. Do miejsc najbardziej podatnych na złamania należą szyjka kości udowej, szyjka kości ramiennej, kręgi oraz nasada dalsza kości promieniowej.

Na niektóre czynniki związane ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na osteoporozę nie mamy wpływu, jak np. wiek, płeć, czynniki genetyczne. Możemy jednak znacznie spowolnić rozwój choroby lub zapobiec jej wystąpieniu. Pomogą nam w tym:

1. Aktywność fizyczna.

Ruch i stałe obciążenie układu szkieletowego sprzyjają procesom kościotworzenia. Spacery, jazda na rowerze oraz nordic walking sprawiają, że kości stają się odporniejsze na złamania.

2. Dieta.

Najlepiej przyswajalny przez organizm człowieka wapń pochodzi z mleka i przetworów mlecznych. Dobrym źródłem wapnia są także konserwy rybne i ryby wędzone, zwłaszcza te spożywane wraz z ośćmi. Niektóre produkty roślinne (nasiona fasoli, natka pietruszki, szpinak, orzechy) również zawierają znaczne ilości tego składnika, ale nie jest on tak dobrze przyswajalny, jak z mleka i jego przetworów. Za małą przyswajalność wapnia z produktów roślinnych odpowiadają zawarte w nich: kwas szczawiowy, fityniany oraz niektóre frakcje błonnika pokarmowego. Źródło wapnia mogą stanowić również wody mineralne.

Aby wapń był dobrze przyswajalny i na trwałe wbudowywany w kość niezbędna jest również witamina D. Witamina ta występuje nie tylko w pożywieniu – organizm ludzki może ją sam wyprodukować. Wystarczy około 15 minut na słońcu, by pokryć 90 proc. dziennego zapotrzebowania na witaminę D – pod warunkiem wystawienia na promienie słoneczne około 20 proc. powierzchni ciała, nie zabezpieczonego kremem z filtrami UV. W naszej strefie geograficznej witamina D może być wytwarzana w ten sposób jedynie od kwietnia do września. W pozostałych miesiącach warto spożywać pokarmy bogate w tą witaminę. Należą do nich przede wszystkim ryby morskie, jajka, pełne mleko i produkty mleczne, oleje roślinne, wątroba, sery dojrzewające.

3. Suplementy diety.

Jeśli należymy do grupy ryzyka warto posiłkować się preparatami witaminowymi zawierającymi wapń i witaminę D.

4. Unikanie używek.

Nawet umiarkowane spożywanie alkoholu hamuje aktywność osteoblastów, czyli komórek kościotwórczych, a palenie papierosów zaburza wydzielanie testosteronu oraz wchłanianie jelitowe wapnia. Osoby stosujące w nadmiarze te używki mają zmniejszoną kondycję fizyczną, co potęguje utratę wapnia z kości za skutek braku aktywności ruchowej.

5. Fizjoterapia i kąpiele siarczkowe.

Fizjoterapia ma działanie profilaktyczne oraz wspomaga leczenie. Przyczynia się do poprawy samopoczucia, działania przeciwbólowego, zwiększenia samodzielności, ograniczenia ilości złamań i powikłań po złamaniach. Umiejętnie prowadzona kinezyterapia ma największe znaczenie w zwiększaniu gęstości mineralnej kości i profilaktyce złamań. Im więcej ćwiczeń, tym mocniejsze kości. Brak ruchu powoduje nieodwołalnie zanik kostny.

W profilaktyce i leczeniu osteoporozy stosuje się również z powodzeniem kąpiele siarczkowe, np. w Uzdrowisku Kraków Swoszowice. Wchłonięta przez skórę siarka jest wykorzystywana m.in. do biosyntezy kwasu chondroityno-siarkowego, który wchodzi w skład chrząstek stawowych, bierze udział w ich metabolizmie i regeneracji, mając wpływ na przyspieszenie wchłaniania i trwałego wbudowywania wapnia do kości.